ΣτΕ 1885/2024
ΕΠΙΒΟΛΗ ΠΡΟΣΤΙΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΙΡΕΣΙΒΛΗΤΗΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ ΚΒΣ (ΕΙΚΟΝΙΚΑ ΤΙΜΟΛΟΓΙΑ) – ΑΜΕΤΑΚΛΗΤΗ ΑΘΩΩΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΝΟΜΙΜΩΝ ΕΚΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΙΡΕΣΙΒΛΗΤΗΣ (ΟΜΟΡΡΥΘΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ) – ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΠΟ ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΑΙ ΜΗ ΕΠΙΒΟΛΗ ΠΡΟΣΤΙΜΟΥ – ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΗΣ ΑΘΩΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΙΜΟΥ (ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΕΤΟΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΞΥ ΝΟΜΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΚΑΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ) – ΕΝΝΟΜΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ - Δεν συντρέχει εν προκειμένω περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 4 παρ. 1 του 7ου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ και της κατοχυρωμένης με αυτό αρχής ne bis in idem, ούτε δέσμευσης του διοικητικού δικαστηρίου από αμετάκλητη ποινική αθωωτική απόφαση, διότι δεν υπάρχει ταυτότητα του προσώπου έναντι του οποίου κινήθηκαν οι δύο διαδικασίες, δεδομένου ότι το μεν διοικητικό πρόστιμο έχει επιβληθεί σε βάρος του νομικού προσώπου της ομόρρυθμης εταιρίας, η δε ποινική δίωξη ασκήθηκε σε βάρος φυσικών προσώπων (των ομόρρυθμων εταίρων και νομίμων εκπροσώπων της εταιρίας – Δέχεται την αίτηση (άρθρ. 5 ν. 2523/1997, 5 ΚΔΔ)
ΠΔ
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Β΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 29 Μαΐου 2024, με την εξής σύνθεση: Κωνσταντίνος Κουσούλης, Aντιπρόεδρος, Προεδρεύων, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος, που είχε κώλυμα, Ευσταθία Σκούρα, Βασιλική Μόσχου, Σύμβουλοι, Ολγα-Μαρία Βασιλάκη, Νικόλαος Σεκέρογλου, Πάρεδροι. Γραμματέας η Ελένη Τουρόγιαννη.
Για να δικάσει την από 21 Νοεμβρίου 2019 αίτηση:
της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.), η οποία παρέστη με τη Ζωή Φάμα, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,
κατά της ομόρρυθμης εταιρείας με την επωνυμία «... - ... Ο.Ε.», που εδρεύει στο ... Χλμ. Θεσσαλονίκης - Ωραιοκάστρου, η οποία δεν παρέστη.
Με την αίτηση αυτή η αναιρεσείουσα Αρχή επιδιώκει να αναιρεθεί η υπ’ αριθμ. 1702/2019 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της εισηγήτριας, Συμβούλου Ευσταθίας Σκούρα.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε την εκπρόσωπο της αναιρεσείουσας Αρχής, η οποία ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους αναιρέσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι
Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο
1. Επειδή, για την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως δεν απαιτείται κατά νόμο η καταβολή παραβόλου.
2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η αναίρεση της 1702/2019 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, με την οποία έγινε δεκτή έφεση της αναιρεσίβλητης εταιρίας κατά της 4/2016 αποφάσεως του Διοικητικού Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, εξαφανίστηκε η πρωτόδικη απόφαση και ακολούθως, κατ’ αποδοχή της προσφυγής, ακυρώθηκε η ./25.11.2009 πράξη του Προϊσταμένου της πρώην Α΄ Δ.Ο.Υ. Θεσσαλονίκης. Με την πράξη αυτή είχαν επιβληθεί σε βάρος της αναιρεσίβλητης, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 5 του ν. 2523/1997, 10 αυτοτελή πρόστιμα, συνολικού ύψους 203.920 ευρώ, για ισάριθμες παραβάσεις του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων (ΚΒΣ) κατά τη διαχειριστική περίοδο από 1.1.2003 έως 31.12.2003.
3. Επειδή, κατά τα γενόμενα δεκτά με την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση, με την ./2009 πράξη του Προϊσταμένου της Α΄ Δ.Ο.Υ. Θεσσαλονίκης επιβλήθηκαν σε βάρος της αναιρεσίβλητης ομόρρυθμης εταιρίας, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 5 παρ. 10 περ. β του ν. 2523/1997, 10 αυτοτελή πρόστιμα συνολικού ποσού 203.920 ευρώ, ανερχόμενα στο διπλάσιο της συνολικής καθαρής αξίας 10 τιμολογίων κριθέντων ως εικονικών. Κατά της πράξεως αυτής η αναιρεσίβλητη άσκησε προσφυγή ενώπιον του Μονομελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, στο οποίο προσκόμισε, όπως αναφέρεται στην αναιρεσιβαλλομένη, την 305/17.2.2015 αμετάκλητη απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης, με την οποία οι ομόρρυθμες εταίροι της . και . κηρύχθηκαν, λόγω αμφιβολιών, αθώες της κατηγορίας της κατ’ εξακολούθηση λήψης των ως άνω εικονικών φορολογικών στοιχείων. Η προσφυγή απορρίφθηκε και η αναιρεσίβλητη άσκησε έφεση ενώπιον του Μονομελούς Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, η οποία έγινε δεκτή με την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση, λόγω παραβιάσεως της αρχής του ne bis in idem. Ειδικότερα, το δικάσαν διοικητικό εφετείο, αφού παρέθεσε την παρ. 2 του άρθρου 5 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ν. 2717/1999, Α΄ 97), όπως ίσχυε αρχικώς και μετά την αντικατάστασή της με το άρθρο 17 του ν. 4446/2016 (Α΄ 240), καθώς και το άρθρο 4 του κυρωθέντος με τον ν. 1705/1987 7ου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, δέχθηκε ότι η ένδικη πράξη εκδόθηκε σε βάρος της αναιρεσίβλητης ομόρρυθμης εταιρίας για παραβάσεις διατάξεων του Κ.Β.Σ. που αφορούν την αποδοχή εικονικών τιμολογίων, ενώ για τις ίδιες παραβάσεις, θεμελιούμενες στις ίδιες διατάξεις και συγκροτούμενες από τα ίδια πραγματικά περιστατικά, οι νόμιμες εκπρόσωποι της ομόρρυθμης εταιρίας κηρύχθηκαν αθώες με την ανωτέρω απόφαση του ποινικού δικαστηρίου, η οποία κατέστη αμετάκλητη.
Για τον λόγο αυτό, έκρινε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση πληρούται η προϋπόθεση της ταυτότητας των προσώπων για την εφαρμογή της αρχής ne bis in idem, λόγω της φύσης της αναιρεσίβλητης ως προσωπικής εταιρίας του εμπορικού νόμου και της προσωπικής, απεριόριστης εις ολόκληρον ευθύνης του ομόρρυθμου εταίρου με το νομικό πρόσωπο της ομόρρυθμης εταιρίας κατά τα άρθρα 18, 19 και 22 του Εμπορικού Νόμου, σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 748 παρ. 1, 749 παρ. 1, 754 παρ. 1, 756, 760 και 724 του Αστικού Κώδικα. Έκρινε επίσης το δικάσαν διοικητικό εφετείο ότι τα ανωτέρω δεν αναιρούνται από τις μνημονευθείσες στην πρωτόδικη απόφαση αποφάσεις του ΕΔΔΑ και του Συμβουλίου της Επικρατείας, γιατί αυτές δεν αναφέρονται στην ευθύνη ομορρύθμων εταίρων ομόρρυθμης εταιρίας, αλλά στην ευθύνη των νόμιμων διαχειριστών κεφαλαιουχικών εταιριών, στις οποίες η ευθύνη των νομίμων εκπροσώπων τους είναι περιορισμένη και όχι προσωπική.
4. Επειδή, το άρθρο 4 του (κυρωθέντος με τον ν. 1705/1987, Α΄ 8) Έβδομου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ ορίζει, στην παράγραφο 1, ότι: «Κανένας δεν μπορεί να διωχθεί ή καταδικασθεί ποινικά από τα δικαστήρια του ίδιου Κράτους για μια παράβαση για την οποία ήδη αθωώθηκε ή καταδικάσθηκε με αμετάκλητη απόφαση σύμφωνα με το νόμο και την ποινική δικονομία του Κράτους αυτού». Κατά την έννοια της ως άνω διάταξης, προκειμένου να ενεργοποιηθεί η προβλεπόμενη σε αυτήν απαγόρευση (ne bis in idem) απαιτείται να συντρέχουν οι ακόλουθες προϋποθέσεις: (α) να υπάρχουν περισσότερες της μίας διακεκριμένες διαδικασίες επιβολής κύρωσης, οι οποίες δεν συνδέονται στενά μεταξύ τους, (β) οι διαδικασίες αυτές πρέπει να είναι “ποινικές” κατά την αυτόνομη έννοια της ΕΣΔΑ, ήτοι βάσει των κριτηρίων Engel, κατ’ εφαρμογή των οποίων μπορούν να θεωρηθούν ως “ποινικές” και κυρώσεις που επιβάλλονται από διοικητικά όργανα, εν όψει της φύσης των σχετικών παραβάσεων ή/και του είδους και της βαρύτητας των προβλεπόμενων για αυτές διοικητικών κυρώσεων, (γ) η μία από τις εν λόγω διαδικασίες πρέπει να έχει περατωθεί με αμετάκλητη απόφαση και (δ) οι διαδικασίες πρέπει να στρέφονται κατά του ίδιου προσώπου και να αφορούν στην ίδια κατ’ ουσίαν παραβατική συμπεριφορά (ΣτΕ 359/2020 Ολομ., κ.ά.). Συνακόλουθα, όπως έχει κριθεί, το άρθρο 4 παρ. 1 του 7ου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ αντιτίθεται, καταρχήν, στην εκκίνηση και εξακολούθηση διοικητικής, κατά το εθνικό δίκαιο, διαδικασίας και δίκης για την επιβολή διοικητικής χρηματικής κύρωσης για φορολογική ή τελωνειακή παράβαση, όταν για την ίδια κατ’ ουσίαν παράβαση έχει ήδη περατωθεί αμετάκλητα η αντίστοιχη ποινική, κατά το εθνικό δίκαιο, διαδικασία. Ωστόσο, δεν συντρέχει περίπτωση εφαρμογής της παραπάνω διάταξης της ΕΣΔΑ στην περίπτωση κατά την οποία η μία “ποινική” διαδικασία στρέφεται κατά νομικού προσώπου, ενώ η άλλη κατά του νομίμου εκπροσώπου αυτού, δεδομένου ότι δεν υπάρχει ταυτότητα του προσώπου, έναντι του οποίου κινήθηκαν οι δύο διαδικασίες (ΣτΕ 1831-1833/2020 κ.ά., ΕΔΔΑ 6.12.2007, 29829/05, Γιαννετάκη Ε.Π.Ε. και Γιαννετάκης κατά Ελλάδας, σκ. 36, ΕΔΔΑ, 20.5.2014, 35232/11, Pirttimäki κατά Φινλανδίας, σκ. 51, κ.ά. και ΔΕΕ απόφαση της 5.4.2017, Orsi & Baldetti, C-217/15 και C-350/15, σκ. 17-27). Τούτο ισχύει και στην περίπτωση που το νομικό πρόσωπο έχει τη μορφή ομόρρυθμης εταιρίας (πρβλ. ΣτΕ 510/2022, σκ. 4).
Εξάλλου, κατά την έννοια του άρθρου 5 παρ. 2 του Κ.Δ.Δ., όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 17 του ν. 4446/2016 και εφαρμόζεται εν προκειμένω, ως εκ του χρόνου συζήτησης της έφεσης (ΣτΕ 2170/2023, 1278/2022 κ.ά.), το διοικητικό δικαστήριο δεσμεύεται από αμετάκλητη, καταδικαστική ή αθωωτική, απόφαση ποινικού δικαστηρίου μόνον αν η ποινική απόφαση αφορά στην ίδια παράβαση, ως ιστορικό γεγονός, με εκείνη που καταλογίστηκε στον (ίδιο) προσφεύγοντα με τη διοικητική πράξη επιβολής διοικητικής κυρώσεως· στο πλαίσιο δε διοικητικής διαφοράς από την επιβολή στον προσφεύγοντα προστίμου λόγω παραβάσεως φορολογικού νόμου, η αμετάκλητη αθωωτική ποινική απόφαση, για την ίδια παράβαση, παράγει δέσμευση όσον αφορά στη νομιμότητα του καταλογισμού σε βάρος του προστίμου, η οποία οδηγεί στην ακύρωσή του από το διοικητικό δικαστήριο, ήτοι σε αποτέλεσμα που αντανακλά τις επιταγές του άρθρου 4 παρ. 1 του 7ου Πρωτοκόλλου της Ε.Σ.Δ.Α., όπως έχει ερμηνευθεί από το Ε.Δ.Δ.Α. (ΣτΕ 1460/2023, 2196/2022 κ.ά.).
5. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση προβάλλεται ότι το δικάσαν διοικητικό εφετείο κατ’ εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή των άρθρων 5 παρ. 2 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με το άρθρο 17 του ν. 4446/2016, και 4 παρ. 1 του 7ου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, σε συνδυασμό με τα άρθρα 18, 19 και 22 του Εμπορικού Νόμου, καθώς και τα άρθρα 741-784 ΑΚ και 329 ΚΠολΔ, δέχθηκε ότι η 305/2015 αμετάκλητη αθωωτική απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης, με την οποία κηρύχθηκαν αθώες, λόγω αμφιβολιών, οι νόμιμες εκπρόσωποι της αναιρεσίβλητης ομόρρυθμης εταιρίας από την κατηγορία της κατ’ εξακολούθηση λήψης των ένδικων εικονικών φορολογικών στοιχείων δεσμεύει το διοικητικό δικαστήριο στο πλαίσιο της κρινόμενης διοικητικής διαφοράς αναφυόμενης από την επιβολή προστίμου ΚΒΣ στην ομόρρυθμη εταιρία λόγω λήψης εικονικών φορολογικών στοιχείων, με την αιτιολογία ότι υπάρχει ταυτότητα προσώπου ενόψει της φύσης της αναιρεσίβλητης ως προσωπικής εταιρίας του εμπορικού νόμου και της προσωπικής, απεριόριστης εις ολόκληρον ευθύνης του ομόρρυθμου εταίρου με το νομικό πρόσωπο της ομόρρυθμης εταιρίας. Και τούτο, διότι η μία “ποινική” διαδικασία στρέφεται κατά του νομικού προσώπου της ομόρρυθμης εταιρίας, ενώ η άλλη κατά των ομόρρυθμων μελών και συνεπώς δεν υπάρχει ταυτότητα του προσώπου, έναντι του οποίου κινήθηκαν οι δύο διαδικασίες.
Εξάλλου, η καθιέρωση της απεριόριστης και εις ολόκληρον ευθύνης του ομόρρυθμου εταίρου για τις υποχρεώσεις της εταιρίας, σύμφωνα με το άρθρο 22 του Εμπορικού Νόμου (ήδη άρθρο 249 παρ. 1 του ν. 4072/2012) δεν καταργεί την αυτοτέλεια του νομικού προσώπου και δεν συνεπάγεται σε καμία περίπτωση ταύτιση των υπόχρεων υποκειμένων. Προς θεμελίωση του παραδεκτού του λόγου κατά το άρθρο 53 του π.δ. 18/1989. όπως ισχύει, προβάλλεται ότι δεν υφίσταται νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας επί του ζητήματος εάν αμετάκλητη αθωωτική απόφαση ποινικού δικαστηρίου με την οποία αθωώθηκε, λόγω αμφιβολιών, νόμιμος εκπρόσωπος ομόρρυθμης εταιρίας από κατηγορία για το ίδιο αδίκημα (της κατ’ εξακολούθηση λήψης εικονικών φορολογικών στοιχείων) δεσμεύει, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 5 ΚΔΔ, όπως ισχύει μετά την αντικατάσταση της παραγράφου αυτής με το άρθρο 17 του ν. 4446/2016, την κρίση του διοικητικού δικαστηρίου στο πλαίσιο διοικητικής διαφοράς αναφυόμενης από την επιβολή προστίμου ΚΒΣ σε ομόρρυθμη εταιρία, λόγω λήψης εικονικών φορολογικών στοιχείων, εν όψει της φύσης της ομόρρυθμης εταιρίας ως προσωπικής εταιρίας του εμπορικού νόμου. Ο ισχυρισμός περί ελλείψεως νομολογίας κατά τον κρίσιμο χρόνο της άσκησης της κρινόμενης αίτησης είναι βάσιμος, εν όψει της κυμαινόμενης νομολογίας ως προς τη συνδρομή των προϋποθέσεων της αρχής ne bis in idem μέχρι τη δημοσίευση της 359/2020 αποφάσεως της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας και της ελλείψεως ρητής σκέψεως στη νομολογία, κατά τον κρίσιμο χρόνο, ως προς το ειδικότερο ζήτημα της συνδρομής της προϋποθέσεως της ταυτότητας των προσώπων στην περίπτωση της ομόρρυθμης εταιρίας. Το τελευταίο αυτό ζήτημα επιλύθηκε μεταγενέστερα με την 510/2022 απόφαση του Δικαστηρίου, η οποία περιέχει ειδική σκέψη αναφερόμενη ρητώς στη μη διαφοροποίηση της προϋπόθεσης της ταυτότητας των προσώπων για την εφαρμογή της αρχής ne bis in idem στην περίπτωση της ομόρρυθμης εταιρίας.
Ως εκ τούτου, ο λόγος αναιρέσεως προβάλλεται παραδεκτώς και βασίμως, διότι, σύμφωνα και με τα κριθέντα με την 510/2022 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, δεν συντρέχει εν προκειμένω περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 4 παρ. 1 του 7ου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ και της κατοχυρωμένης με αυτό αρχής ne bis in idem, ούτε δέσμευσης του διοικητικού δικαστηρίου από αμετάκλητη ποινική αθωωτική απόφαση κατά το άρθρο 5 παρ. 2 του ΚΔΔ, διότι δεν υπάρχει ταυτότητα του προσώπου έναντι του οποίου κινήθηκαν οι δύο διαδικασίες, δεδομένου ότι το μεν διοικητικό πρόστιμο έχει επιβληθεί σε βάρος του νομικού προσώπου της ομόρρυθμης εταιρίας, η δε ποινική δίωξη ασκήθηκε σε βάρος φυσικών προσώπων (των ομόρρυθμων εταίρων και νομίμων εκπροσώπων της εταιρίας). Δεν ασκεί δε επιρροή το γεγονός ότι πρόκειται για προσωπική και όχι για κεφαλαιουχική εταιρία, διότι και στην περίπτωση της ομόρρυθμης εταιρίας το νομικό πρόσωπο διακρίνεται από τα φυσικά πρόσωπα που τυχόν το εκπροσωπούν (πρβλ. ΣτΕ 510/2022 σκ. 4) και δεν είναι κρίσιμη από την άποψη αυτή η έκταση της κατά νόμο ευθύνης των τελευταίων.
6. Επειδή, σύμφωνα με τα ανωτέρω, η αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή, παρέλκει δε ως αλυσιτελής η εξέταση του δεύτερου λόγου αναιρέσεως. Κατόπιν τούτου, πρέπει να αναιρεθεί η αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση και η υπόθεση που χρήζει διευκρίνισης κατά το πραγματικό, πρέπει να παραπεμφθεί στο ίδιο δικαστήριο για νέα κρίση.
Δ ι ά τ α ύ τ α
Δέχεται την αίτηση.
Αναιρεί την 1702/2019 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, στο οποίο και παραπέμπει την υπόθεση, κατά το αιτιολογικό.
Επιβάλλει στην αναιρεσίβλητη εταιρία τη δικαστική δαπάνη του Δημοσίου, που ανέρχεται σε εννιακόσια είκοσι (920) ευρώ.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 18 Νοεμβρίου 2024
Ο Προεδρεύων Αντιπρόεδρος Η Γραμματέας
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 4ης Δεκεμβρίου 2024.
Η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Η Γραμματέας
1974 - 2025 © Τετράβιβλος. Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Όροι και Προϋποθέσεις