ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ ΓΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ- ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΣΗ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ- ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΚΟΒΟΥΛΗ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΔΥΝΑΜΙΑ- ΠΩΣ ΔΕΣΜΕΥΕΤΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ-

ΑΠ 485/2019 (Ε΄ΠΟΙΝΙΚΕΣ)

ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ ΓΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ- ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΣΗ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ- ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΚΟΒΟΥΛΗ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΔΥΝΑΜΙΑ- ΠΩΣ ΔΕΣΜΕΥΕΤΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ- ΑΝΑΙΡΕΙΤΑΙ Η ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΛΟΓΩ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ (358 ΠΚ)- Για την στοιχειοθέτηση του ανωτέρω εγκλήματος απαιτείται: α) υποχρέωση διατροφής από το νόμο, β) η υποχρέωση να έχει αναγνωρισθεί με δικαστική απόφαση, έστω και προσωρινά, που διατηρεί την ισχύ της μέχρι να εκδοθεί οριστική απόφαση διατροφής, ακόμα και αν μεταβληθούν οι όροι διατροφής, γ) κακόβουλη παραβίαση της υποχρέωσης αυτής, δηλαδή δεδηλωμένη παράλειψη του φερόμενου ως υπόχρεου προς διατροφή και ενδιάθετη βούληση αυτού να μη συμμορφωθεί προς την υποχρέωση του, η οποία οφείλεται σε κακεντρέχεια, κακότητα και κακή θέληση, ώστε να στερηθεί ο δικαιούχος από τα αναγκαία προς το ζην, παρότι ο δράστης είχε την οικονομική δυνατότητα να καταβάλει το χρηματικό ποσό που επιδικάσθηκε για την κάλυψη των αναγκών επιβίωσης του δικαιούμενου προσώπου για το προσδιορισμένο χρονικό διάστημα και δεν αρκεί λησμοσύνη ή οικονομική αδυναμία, η δε οικονομική δυνατότητα του υπόχρεου κρίνεται σε σχέση με την οικονομική του κατάσταση και την επαγγελματική του δραστηριότητα, δ) ο δικαιούχος να υποστεί πράγματι στερήσεις ή να αναγκασθεί να ζητήσει ή να δεχθεί βοήθεια άλλων, ε) δόλος, καθόσον, εκτός της κακοβουλίας απαιτείται και δόλος, έστω και ενδεχόμενος, του δράστη.

Κείμενο

Απόφαση 485 / 2019    (Ε, ΠΟΙΝΙΚΕΣ)

Αριθμός 485/2019
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Ε' ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Μαρία Χυτήρογλου, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Γεώργιο Παπαηλιάδη, Ναυσικά Φράγκου-Εισηγήτρια, Βασιλική Ηλιοπούλου και Βασιλική Μπαζάκη - Δρακούλη, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 11 Μαΐου 2018, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Χαράλαμπου Βουρλιώτη (γιατί κωλύεται η Εισαγγελέας) και του Γραμματέα Γεράσιμου Βάλσαμου, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντος - κατηγορουμένου Γ. Κ. του Κ., κατοίκου ..., ο οποίος εκπροσωπήθηκε από την πληρεξουσία δικηγόρο του Ελένη Μιχαλάκη, για αναίρεση της υπ'αριθ. 12600/2017 αποφάσεως του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών. Με πολιτικώς ενάγουσα την Δ. Μ., κάτοικο ..., η οποία δεν εμφανίστηκε.
Το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ' αυτή, και o αναιρεσείων - κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 29-3-2018 και με αριθ.πρωτ. 3472/2018 αίτησή του αναιρέσεως, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 495/2018.
Αφού άκουσε Την πληρεξούσια δικηγόρο του αναιρεσείοντος, που ζήτησε όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά και τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, του οποίου είναι δυνατή η συγκρότηση από άλλους δικαστές, εκτός εκείνων που δίκασαν προηγουμένως.

ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

Με την κρινόμενη από 29-3-2018 και με αριθμό πρωτ. 3472/2018 αίτηση αναιρέσεως του Γ. Κ. του Κ., επιδοθείσα στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου στις 30-3-2018, προσβάλλεται η υπ' αριθμ. 12600/30-3-2017 απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών, καταχωρισθείσα στο Ειδικό βιβλίο στις 13-3-2018, με την οποία ο αναιρεσείων κηρύχθηκε ένοχος για την αξιόποινη πράξη της παραβιάσεως της υποχρεώσεως για διατροφή κατά συρροή, και καταδικάστηκε σε συνολική ποινή φυλακίσεως πέντε (5) μηνών, ανασταλείσα, ασκήθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα και πρέπει να ερευνηθεί για τη βασιμότητα των λόγων της ερήμην της πολιτικώς εναγούσης Δ. Μ., η οποία, όπως προκύπτει από το αποδεικτικό επιδόσεως της Επιμελήτριας της Εισαγγελίας Αρείου Πάγου Σκορδάκη Ανδριάνας, κλήθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα για να παραστεί στη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας.

Κατά τη διάταξη του άρθρου 358 πκ "όποιος κακόβουλα παραβιάζει την υποχρέωση διατροφής, που του την έχει επιβάλει ο νόμος και έχει αναγνωρίσει, έστω και προσωρινά, το δικαστήριο, με τρόπο τέτοιο ώστε ο δικαιούχος να υποστεί στερήσεις ή να αναγκαστεί να δεχθεί βοήθεια άλλων, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους". Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι για την στοιχειοθέτηση του ανωτέρω εγκλήματος απαιτείται: α) υποχρέωση διατροφής από το νόμο, που ιδρύεται με βάση τον δεσμό του γάμου μεταξύ των συζύγων, διαζευγμένων συζύγων, συγγενών εξ αίματος κατ1 ευθείαν γραμμή ή αδελφών και θετών τέκνων, β) η υποχρέωση να έχει αναγνωρισθεί με δικαστική απόφαση, έστω και προσωρινά, που διατηρεί την ισχύ της μέχρι να εκδοθεί οριστική απόφαση διατροφής, ακόμα και αν μεταβληθούν οι όροι διατροφής, γ) κακόβουλη παραβίαση της υποχρέωσης αυτής, δηλαδή δεδηλωμένη παράλειψη του φερόμενου ως υπόχρεου προς διατροφή και ενδιάθετη βούληση αυτού να μη συμμορφωθεί προς την υποχρέωση του, η οποία οφείλεται σε κακεντρέχεια, κακότητα και κακή θέληση, ώστε να στερηθεί ο δικαιούχος από τα αναγκαία προς το ζην, παρότι ο δράστης είχε την οικονομική δυνατότητα να καταβάλει το χρηματικό ποσό που επιδικάσθηκε για την κάλυψη των αναγκών επιβίωσης του δικαιούμενου προσώπου για το προσδιορισμένο χρονικό διάστημα και δεν αρκεί λησμοσύνη ή οικονομική αδυναμία, η δε οικονομική δυνατότητα του υπόχρεου κρίνεται σε σχέση με την οικονομική του κατάσταση και την επαγγελματική του δραστηριότητα, δ) ο δικαιούχος να υποστεί πράγματι στερήσεις ή να αναγκασθεί να ζητήσει ή να δεχθεί βοήθεια άλλων. Οι στερήσεις αναφέρονται γενικά στην διατροφή σε όλη της την έκταση και όχι μόνο στα απολύτως αναγκαία μέσα συντήρησης. Ως βοήθεια νοείται η υλική βοήθεια άλλων, έστω και απώτερων υπόχρεων προς διατροφή, συγγενών ή μη, φίλων κ.λ.π. ή κρατικής κοινωνικής πρόνοιας ή ιδρυμάτων, ε) δόλος, καθόσον, εκτός της κακοβουλίας απαιτείται και δόλος, έστω και ενδεχόμενος, του δράστη. Στο δόλο του δράστη περιλαμβάνεται και η γνώση της υποχρέωσης για διατροφή, βάσει όμως ήδη εκδοθείσας σε βάρος του δικαστικής απόφασης, χωρίς να απαιτείται και τυπική επίδοση σ' αυτόν της απόφασης με δικαστικό επιμελητή και γνώση ότι ο δικαιούχος θα περιέλθει σε στερήσεις ή θα αναγκασθεί να δεχθεί τη βοήθεια άλλων για τη διατροφή του. Επίσης, η παραβίαση της υποχρέωσης προς διατροφή τελείται κατ' εξακολούθηση για απέχοντα χρονικώς διαστήματα (μηνών). Η απόφαση του πολιτικού δικαστηρίου δεσμεύει το ποινικό δικαστήριο για την ύπαρξη υποχρέωσης διατροφής, πλην, όμως, αυτό ερευνά το κύρος και την ισχύ της απόφασης, κατά το άρθρο 60 παρ. 1 του κπδ, σε συνάρτηση με το χρόνο της παραβίασης της υποχρέωσης διατροφής, όχι όμως και την ορθότητά της [ΑΠ 322/2017]. Εξάλλου, έλλειψη της επιβαλλόμενης από τα άρθρα 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του κπδ ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας της καταδικαστικής αποφάσεως, η οποία ιδρύει τον από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ' του ίδιου Κώδικα λόγο αναιρέσεως, συντρέχει, όταν δεν εκτίθενται σ' αυτή με πληρότητα, σαφήνεια και χωρίς αντιφάσεις ή λογικά κενά, τα πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν από την αποδεικτική διαδικασία, στα οποία στηρίχθηκε η κρίση του δικαστηρίου για τη συνδρομή των αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων του εγκλήματος, οι αποδείξεις που τα θεμελιώνουν και οι νομικοί συλλογισμοί, με τους οποίους υπήγαγε τα περιστατικά αυτά στην ουσιαστική ποινική διάταξη που εφαρμόσθηκε [ΑΠ 122/2016]. Ωσαύτως, έλλειψη τέτοιας αιτιολογίας υπάρχει και στην περίπτωση που η αιτιολογία είναι τυπική, προς την οποία εξομοιώνεται και εκείνη που παραπέμπει στα πραγματικά περιστατικά του διατακτικού. Και να μεν το αιτιολογικό μαζί με το διατακτικό της αποφάσεως, στο οποίο, ως λογικό συμπέρασμα, καταχωρίζονται όλα τα στοιχεία του εγκλήματος, αποτελούν ενιαίο σύνολο και παραδεκτά αλληλοσυμπληρώνονται, πλην, όμως, η συμπλήρωση αυτή δεν επιτρέπεται να φθάσει μέχρι του σημείου ολικής αναφοράς στα περιστατικά που αναγράφονται στο διατακτικό της αποφάσεως, εκτός αν στο τελευταίο καταγράφονται τα περιστατικά τόσο αναλυτικά και με τέτοια πληρότητα, ώστε να είναι περιττή η διαφοροποίηση του σκεπτικού [ΑΠ 680/2016]. Στην προκειμένη περίπτωση, το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών, που δίκασε κατ' έφεση, με την προσβαλλόμενη απόφασή του, δέχθηκε ότι, από τα αποδεικτικά μέσα, τα οποία έλαβε υπόψη του και μνημονεύει κατ' είδος, προέκυψαν, κατά την, αναιρετικά ανέλεγκτη περί τα πράγματα, κρίση του, τα εξής: "ότι ο κατηγορούμενος τέλεσε την αξιόποινη πράξη του κατηγορητηρίου κατά τον χρόνο, τόπο και υπό τις πραγματικές περιστάσεις που αναφέρονται σ' αυτό και επαναλαμβάνονται στο διατακτικό. Επομένως, πρέπει ο κατηγορούμενος να κηρυχθεί ένοχος".

Ακολούθως κήρυξε τον αναιρεσείοντα, ένοχο του ότι: "Στην …., στις 3/1/2015, κακόβουλα παραβίασε την υποχρέωση διατροφής, που του την είχε επιβάλει ο νόμος και έχει αναγνωρίσει το δικαστήριο, με τρόπο ώστε ο δικαιούχος αυτής να υποστεί στερήσεις και να αναγκαστεί να δεχθεί βοήθεια άλλων. Ειδικότερα ενώ όφειλε, σύμφωνα με τον νόμο να καταβάλει διατροφή στην εγκαλούσα Μ. Δ. για τα ανήλικα τέκνα τους Κ., Ν. - Ε. και Μ. - Δ., την οποία είχε αναγνωρίσει και το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών με την υπ' αριθμό 633/2014 απόφαση του, ποσού 1.550 ευρώ μηνιαίως (450 ευρώ για τον Κ., 450 ευρώ για την Ν. – Ε. και 450 ευρώ για την Μ. – Δ.) αυτός (κατηγ/νος) εκ δυστροπίας δεν κατέβαλε στην ανωτέρω εγκαλούσα το συνολικό ποσό των 1.550 ευρώ που αντιστοιχεί στον Ιανουάριο του 2015 με αποτέλεσμα αυτή και τα τέκνα τους να στερηθούν των απαραίτητων προς το ζην και να αναγκασθούν να δεχθούν βοήθεια από τρίτους" και τον καταδίκασε σε συνολική ποινή φυλακίσεως πέντε (5) μηνών.
Έτσι όπως έκρινε το Δικαστήριο, δεν διέλαβε την απαιτούμενη, κατά τα άνω, αιτιολογία για τη θεμελίωση της περί ενοχής του αναιρεσείοντος κρίσης του, υποπίπτοντας στην πλημμέλεια της έλλειψης ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας, σύστοιχης του από τη διάταξη του άρθρου 510 παρ. 1 στοιχ. Δ' του ΚΠΔ προβλεπόμενου λόγου αναιρέσεως, ο οποίος εν προκειμένω παρίσταται βάσιμος. Κι αυτό, διότι στη, συγκεκριμένη από την παραδεκτή αλληλοσυμπλήρωση σκεπτικού και διατακτικού, αιτιολογία της προσβαλλόμενης αποφάσεως δεν παρατίθενται πραγματικά περιστατικά με τα οποία θεμελιώνεται η συνδρομή κακοβουλίας στο πρόσωπο του κατηγορουμένου και ήδη αναιρεσείοντος, δηλαδή ότι η μη συμμόρφωση τούτου στην εκ του νόμου υποχρέωσή του προς διατροφή οφείλεται σε δόλια προαίρεση του που εκπορεύεται από κακότητα ή κακεντρέχεια και δεν συντρέχει αδυναμία συμμόρφωσης για οποιαδήποτε λόγο, ανεξάρτητα από τη θέληση του ίδιου [ΑΠ 322/2017], αφού στο διατακτικό, στο οποίο παραπέμπει το σκεπτικό της αποφάσεως, περιέχονται μεν τα απαιτούμενα για την εγκυρότητα του κλητηρίου θεσπίσματος τυπικά στοιχεία της κατηγορίας, πλην, όμως, δεν περιλαμβάνονται και πραγματικά περιστατικά, τόσο αναλυτικά και με τέτοια πληρότητα, ώστε να ικανοποιείται η απαίτηση της ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας που πρέπει να έχει η απόφαση.
Κατά συνέπεια όσων προεκτέθηκαν, ο από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ' ΚΠΔ προβαλλόμενος λόγος αναιρέσεως, με τον οποίο αποδίδεται στην προσβαλλόμενη απόφαση η πλημμέλεια της έλλειψης ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας, είναι βάσιμος και συνακόλουθα πρέπει, δεκτής γενομένης της κρινόμενης αιτήσεως αναιρέσεως, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, του οποίου είναι δυνατή η συγκρότηση από άλλους δικαστές, εκτός εκείνων που δίκασαν προηγουμένως (άρ. 519 ΚΠΔ).

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

Αναιρεί την υπ' αριθμ. 12600/30-3-2017 απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών.
Παραπέμπει την υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο του οποίου είναι δυνατή η συγκρότηση από άλλους δικαστές εκτός εκείνων που δίκασαν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 17 Δεκεμβρίου 2018.
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 8 Μαρτίου 2019.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ                                                                                                                              Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ